Lastik Balans Makinası Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Bozuk Lastik Balansı Nedir?

Bozuk lastik balansı, araçtaki titreşimin en olası sebeplerinden biridir. Diğer nedenler, aktarma organları sorunları veya bozuk ön takım parçaları ilgili olabilir. Bozuk lastik balansı, dengesiz lastik aşınmasına sebep olabilir. Lastikteki titreşimin oluşumu esnasında lastiği saat gibi düşünürsek balansın her saat 6 yönüne her geldiğinde sert bir şekilde zemine vurması sonucu oluşur. Bu da balans olan kısımda ufakta olsa aşınma olacağı anlamına gelir. Unutulmamalıdır ki bozuk lastik balansı araç belirli bir hıza çıktığında titreme olarak belirir hız düşürülür ya da arttırılır ise titreme geçici olarak gidecektir. Ayrıca çekiş kaybına, süspansiyon ve direksiyon parçalarında erken aşınmaya neden olabilir.

Ön lastikteki balans, arka lastikteki balansa göre daha çok titreşim üretir. Arka lastiklerden kaynaklanan titreşimler o kadar belirgin olmayabilir, ancak yine de lastik aşınmasına neden olur.

Lastik balansı, dönüş sırasındaki ağırlığının lastik çevresi boyunca eşit olarak dağılmaması ve böylece lastiğin bir tarafının diğerinden daha ağır olmasıyla sonuçlanır. Balans, üretimdeki sorunlardan veya lastik aşınmasından kaynaklanabilir. Yeni lastiklerde ya da lastik değişimlerinde, bozuk balans etkisine karşı koymak için balans olan kısmın tam karşısına balans kurşunu eklenerek düzeltilebilir. Lastikteki balans için aşırı kurşun miktarlarına ihtiyaç duyulursa, lastiğin arızalı olduğunun veya lastiğin janta yanlış oturduğunun bir göstergesi olabilir.

Yuvarlak olmayan lastik ve jantı balanslamak, titreşimi kesmeye yetmeyecektir. Jant’daki bozukluklar jant düzeltme makinesi ile giderilebilir. Lastikteki bozukluklarda lastiğin değiştirilmesi gerekmektedir. Abartarak anlatalım lastiğin bir kenarını rende ile tıraşlayıp balans ayarı yapsanız rendelenen kısma her geldiğinde zıplama ve titreşim yapacaktır. Bunu bozuk lastik ve jant’da da yapar. Lastik ve jantı balanslamak teorik olarak mümkün olsa da yapılan işlem düzgün bir şekilde döneceği anlamına gelmez.

Balans Kurşunu Çeşitleri

Çakma Balans Ağırlıkları

Çakma balans ağırlıkları jant kenarındaki çıkıntıya çakılır.

Bozuk balansın düzeltilmesi janta balans ağırlıklarının takılmasını gerektirir. Klipsli tekerlek ağırlıkları, balans çekici kullanılarak janta takılır. 5 gramlık artışlarla kullanılabilen çeşitli klipsli ağırlık türleri vardır. Çeşitli jant tiplerine göre farklı türde klipsler mevcuttur. Klipsli ağırlık alüminyum jantlar, saç jantlar, Renault jantları, kamyon ve otobüs jantlarında kullanılmak için üretilmektedir. Farklı Klipsli ağırlık türleri, çeşitli jantlara uygun şekilde üretilir.

Yapıştırma Balans Ağırlıkları

Alüminyum jantlar için yapıştırma balans ağırlıkları da kullanılabilir. Yapıştırma balans ağırlıkları, istenen ağırlık miktarını elde etmek için boyuna kesilebilen 60 gramlık şeritler halinde mevcuttur. Bu ağırlıklar jant da yapıştırılacağı yer temizlendikten sonra çift taraflı bant sayesinde yapıştırılır. Yapıştırma balans ağırlıkları jantın iç kısmına yerleştirilir, böylece dışarıdan fark edilmezler.

Kurşun ile üretilen balans ağırlıklarının kullanımı 1930'larda başladı. Kurşun ağırlıklar 2005 yılında Avrupa Komisyonu tarafından yasaklandı. Ülkemizde de yasak olmamasına rağmen kullanımı neredeyse yok denebilecek kadar az. Alternatif olarak ağırlıklar çelikten veya çinkodan veya çinko, alüminyum ve bakırı birleştiren ZAMA adı verilen bir çinko alaşımından yapılır.

Lastik Balans Ayarı

Statik Balans Ayarı

Statik ve dinamik olmak üzere iki tür balans vardır. Statik, bir nesnenin sabit olduğu anlamına gelir. Bu nedenle, balans makinalarından önce, lastik dururken statik dengeleme gerçekleştirildi. Statik dengesizliğe sahip bir lastik, ağır nokta üstte olacak şekilde bir mile takılırsa, ağır nokta kendi başına mümkün olan en alt konuma döner. Lastik statik olarak dengede olsaydı, dönme eğilimi göstermez ve sabit olarak dururdu.

Statik balans olan lastik ’de, dönüş sırasında tekerleğin merkezinden uzağa gitmek ister. Statik dengesizlik, direksiyonu daha yüksek hızlalar da kötü hale gelen dikey (yukarı ve aşağı) darbelere maruz bırakır. Bu darbeler, bir lastiğin sırtının bir ucunda ağır bir nokta olduğunda meydana gelir. Bir tekerlek hareketsizken küçük bir miktar dengesizlik, tekerlek otoyol hızlarında dönerken büyük bir darbe kuvvetine neden olabilir.

Statik dengesizlik, lastikte çukurlaşma veya taraklı desenle sonuçlanan bir oyuk etkisi yaratan lastik aşınmasına neden olur. Mekanik parçalar da bu titreşimler nedeniyle erken aşınır.

Dinamik Balans Ayarı

Dinamik balans, hareket halinde balans demektir. Yanal kuvveti ve radyal kuvveti ölçer. Direksiyon simidi ileri geri hareket ettiğinde yanal kuvvetler fark edilebilir. Balans makinası çarkı döndürür ve titreşimin yerlerini ve miktarlarını belirler. Balans makinasının çalışma prensibi lastiği ikiye böler ve lastiğin merkezinin her iki tarafındaki hem yanal hem de radyal kuvvetleri ölçer. Dengesizliği düzeltmek için tekerleğin her iki tarafına istenilen ağırlıklar eklenerek fark sıfırlanır. Bu nedenle, dinamik olarak dengelenmiş bir lastik aynı zamanda statik olarak da dengelenmiştir. Dinamik dengeleme, sabit balans makinası veya seyyar balans makinası ile gerçekleştirilebilir.

DİNAMİK DENGESİZLİK

Bir lastikte dönüş esnasında herhangi bir kısmında fazla ağırlık olduğunda, o lastikte dinamik dengesizlik vardır. Dinamik dengesizlik yalnızca lastik ve jant patinaj yaparken fark edilir. Lastiğin bir yandan diğer yana (sola veya sağa) kayma eğilimi olacaktır, bu da daha hızlı lastik aşınmasına neden olur. Lastik patinaj yaparken ağır nokta, lastiğin merkez hattını arama eğilimine girecektir. Lastiğin bir yandan diğer yana sallanmasının nedeni budur. Ağır nokta önde olduğunda tekerleği bir tarafa iter. Lastik yarım tur döndükten sonra, ağır nokta tekerleğin ters yönde dönmeye çalışmasına neden olur. Bununla birlikte, çoğu lastiğin her iki tarafında dengesiz aşınma vardır, bu da tekerleğin her iki tarafına balans ağırlıklarının yerleştirilmesini gerektirir.

Dinamik Dengesizlik Eylemi

Lastik statik olarak dengede olabilir ancak dinamik olarak dengelenmemiş olabilir. Lastikteki, tüm balans ağırlığı tekerleğin bir tarafına çakılırsa statik olarak dengelenir. Fakat lastik döndüğünde dinamik bir dengesizlik oluşturarak bir yandan diğer yana çekme eğilimine neden olur. Lastiği statik olarak dengelemenin doğru yolu, ağırlık miktarını ikiye bölmek ve tekerleğin her iki tarafına eşit ağırlık miktarları yerleştirmektir. Bazı lastik üreticileri, ağırlık miktarı 20 gramı aştığında bu prosedürü önerir. Lastiğin statik balanssız olması ve dinamik balanssız olmaması pek olası değildir. Bazı balans makinalarında tek noktada balanslama programı vardır, lakin bu programı kullanmanın doğru yolu ağırlığın 20 gramı geçmemesi şartı ile ortaya çıkar.

Balans Makinaları

Balans makinaları hem statik hem de dinamik modlarda lastikleri dengelemek için popüler, hassas ve kullanımı kolay makinalardır. Balans makinası genellikle bir lastik tamirinden sonra veya bir tekerleğe yeni bir lastik takıldığında yapılır. Lastik, balans makinesi ile verilen balans kelebeği kullanılarak yatay dişli bir mile monte edilir.

Balans Makinasına Lastik Nasıl Monte Edilmeli?

Balans’ın başka bir nedeni, balans makinesine yanlış monte edilmiş bir lastikten kaynaklanabilir. Merkezden yalnızca 0,01 derece sapan lastik 15 gram balans ağırlığı hatasına yol açacaktır. Yani lastiği balans makinasına doğru bağlamak çok önemlidir. Farkı görebilmek için balans makinası üzerindeki konik ile jant arasına kartvizit yerleştirerek yeniden döndürün ve balans makinası tarafından ölçülen ağırlık farkını görün.

Lastiğin poyraya oturup oturmadığını görmek için lastiği yukarı ve aşağı hareket ettirebiliyorsanız, lastik janta tam merkezde monte edilemez. Monte etmek için jant bileziği ya da bijonların konik kısımlarından faydalanmak gerekmektedir. Merkeze bağlanmamış lastikte balans yapılmasının hiçbir anlamı yoktur.

Doğru Balans Makinasını Satın Almak – Çok Önemli

Size yardımcı olacak 3 önemli koşul vardır (hangi marka makineyi kullandığınız ya da aradığınız önemli değil).

1) Kalibrasyon – Kalibrasyon yapmak genellikle kolaydır. Kalibrasyon yazımızı okuyarak, balans makinesinin doğruluğunu test edebilirsiniz. Test size balans makinasının doğru çalışıp çalışmadığını veya bir sorunu olup olmadığını söyler. Otomatik kalibrasyonlu makineleri tercih etmek size zaman ve para kazandıracaktır. Kalibrasyon ile uğraşmayarak ve doğru balans ağırlıklarını kullanarak tek seferde yapılan balans size uzun vadede bolca zaman ve para tasarrufu sağlar.

2) Doğru Lastik Montajı – Dünyanın en pahalı balans makinesini de alsanız makinaya doğru bağlanmayan bir lastik asla doğru balanslanamaz. Burada kullanıcıya büyük görev düşmektedir. Her lastikte doğru bağlantı yaptığından emin olmalıdır. Montaj doğruluğunu artırmak için balans kelebeğinizi ve balans koniklerinizi yenileme yapmanız gerekecektir.

3) Lazer – Kalibrasyonu sorunsuz olan bir makinada kullanılacak ağırlıkları yanlış çakmak veya yapıştırmak zaman ve para kaybına sebep olacaktır. Lazerli balans makinelerinde bu hata payı minimuma indirilmiştir.

Tüm balans makinası çeşitlerine göz atmak için Tıklayınız.

Unutmayın, bu kadar doğrulukta bile en iyi sonuç için lastiğin araca doğru monte edilmesi çok önemlidir. Montaj Önemlidir.