Hava Jakı Hakkında Bilinmesi Gerekenler (2024)

Pnömatik kaplin (Hava Jakı) nedir?

Basınçlı hava araçlarını bir basınçlı hava hattına bağlamak için bir pnömatik bağlantı kullanılır. Pnömatik kaplin (hava jakı), bir aletin basınç altındayken bir hortuma veya boruya kolayca bağlanmasına veya bağlantısının kesilmesine olanak tanır. Sistem iki parçadan oluşur: hızlı bağlantı (dişi kısım) ve geçme veya nipel (erkek kısım). Kaplin, sistemin basınçlı kalmasını sağlayan bir bileşenden bağlantısı kesilir kesilmez hattı otomatik olarak kapatır.

Pnömatik endüstrisinde, bir pnömatik kavrama çok sayıda isimle anılabilir. Örneğin, bir hava hortumu bağlantısı, basınçlı hava bağlantısı, pnömatik bağlantı hava jakı veya kompresör bağlantısı aynı ürünü ifade eder. Bağlantı yerine bağlantı parçası da kullanılabilir. Makalede bu isimlerin hepsini birbirinin yerine kullanacağız. Sıkma tel bağlantılı veya geçme bilyalı hava jakı gibi model ya da tipten bahsetmek de yaygındır. Basınçlı hava kaplinleri, her tür uygulama için farklı varyantlarda mevcuttur. Ancak hortumlar ve kaplinler, ilgili basınçlı hava sistemine uygun olmalıdır. Lütfen "pnömatik geçmeli rakor"(girdi çıkmaz) teriminin genellikle başka bir ürüne atıfta bulunduğunu ve itmeli rakorlar makalemizde ele alındığını unutmayın. Bunlar, sızdırmaz bir bağlantı yapmak için bir pnömatik hortumun kolayca sökülüp takılabileceği tek parça kaplinlerdir.

Dünyada yoğun olarak kullanımda olduğu bilinen 4 farklı tipte kaplin türü bulunmaktadır.

•             Micro

•             Mini

•             Euro

•             Orion

Ülkemizde Euro tipi yaygın olarak kullanılmaktadır. Bizde yazımızda Euro tip kaplinlere ağırlık vereceğiz. Euro kaplin 7.2 çapta üretilmektedir. Uyumlu olduğu modeller ise 07, Festo KD4/KS4, IMI-Norgren 238, Aventics CP1-NW 7/7.8’dir.

Hava akışı ve iç çap, doğru pnömatik geçmeli kaplini seçerken dikkate alınması gereken iki önemli faktördür. 7.2, geçme tarafındaki kaplinin iç çapıdır ve mm cinsi ölçü belirtir. Daha büyük bir geçiş, daha fazla hava kapasitesi ve daha az enerji kaybı ile sonuçlanacaktır. Kaplinin çıkışı daha küçük bir çapa sahip olabileceğinden, geçme tarafındaki çap dikkate alınması gereken tek iç çap değildir.

Pnömatik sistem yoluyla hava taşımacılığı için genellikle büyük çaplı hortumlar veya borular önerilir. Basınçlı hava ekipmanının bağlı olduğu hattın sonunda genellikle daha ince el tipi hortumlar kullanılır. Hortum veya boruların her zaman piramit şeklinde yani kompresör çıkışında kalın olan boru kullanım alanında daralmalı bir eğimde olduğundan emin olun. Bu, yoğuşma suyunun en yakın gidere akışını iyileştirecektir. Borularda, hortumlarda veya tüplerde yoğuşma suyu birikmesi, pnömatik bileşen performansı ve hizmet ömrü için kötüdür.

Bir hava jakı, geçme (erkek parça) ve bir kaplinden (dişi parça) oluşur. Çabuk açılan kaplin bir tarafında sokete bağlanırken, diğer tarafında örneğin bir dişli veya hortum bağlantısı bulunur. Bu diş, bir iç dişli (dişi) veya bir dış dişli (erkek) olabilir. Hortum bağlantısı, hortumun bir somunla sıkıştırıldığı rakor somun bağlantısı olabilir. Ayrıca, hortumun bir sütun üzerine itildiği ve ardından bir hortum kelepçesiyle sabitlendiği bir sütun bağlantısı da olabilir. Sütun bağlantısı genellikle en güvenilir bağlantıdır çünkü bağlantı gevşetildiğinde açıkça görülebilir. Hortum kelepçesi, yaralanmalara neden olabilecek keskin kenarlara sahiptir. Ancak bu, hortum kelepçesinin üzerine ısıyla daralan bir boru yerleştirilerek kolayca çözülebilir.

Kaplin Çeşitleri

Euro tip Hava Jaklarının çok fazla çeşit ve modeli olmasına rağmen en yoğun kullanılanları aşağıda sıralanmıştır.

Dişi Hava Jakı Gövdesi 1/4

Dişi Hava Jakı Gövdesi 3/8 

Dişi Hava Jakı Gövdesi 1/2

Erkek Hava Jakı Gövdesi 1/4

Erkek Hava Jakı Gövdesi 3/8

Erkek Hava Jakı Gövdesi 1/2

Hortum Uçlu Hava Jakı Gövdesi 1/4

Hortum Uçlu Hava Jakı Gövdesi 3/8

Hortum Uçlu Hava Jakı Gövdesi 1/2

Dişi Hava Jakı Ucu 1/4

Dişi Hava Jakı Ucu 3/8

Dişi Hava Jakı Ucu 1/2

Erkek Hava Jakı Ucu 1/4

Erkek Hava Jakı Ucu 3/8

Erkek Hava Jakı Ucu 1/2

Hortum Hava Jakı Ucu 8mm

Hortum Hava Jakı Ucu 10mm

Hortum Hava Jakı Ucu 12mm

Euro tip kaplinlerin çalışma basıncı aralığı -0,95 ile 35 bar arasında, -20 ila 100°C arasındaki sıcaklıklar için ve akış hızı 560 l/dk ile 1100 l/dk arasındadır. Yani kullanım alanında daha fazla akış hızı, sıcaklık yada basınç için farklı kaplinlere yönelmek doğru olacaktır.

Pnömatik hava jakları, endüstriyel faaliyetlerde basınçlı hava akımını çalıştırmak için kullanılmaktadır. Özelliğinin, sağlam ve güvenli tesisatın sağlanmasına yardımcı oluşuyla, düşük maliyette ve dayanıklı bir şekilde mükemmel çalışma sağlamaktadır. Nitril O-ring sızdırmazlığıyla 120 °C'a kadar kullanılabilir, krom nikel yaylar aşınma ve sert kaynakların güvenli çalışma için ana işlevi görmektedir. Hava jakı, tek elle sökülüp takılabilme özelliğine sahiptir, bağlantıları tamamlamak için basınç altında söküp takılmaktadır. Basınç altında kolay takılması ve sökülmesi, tesisatın güvenli bir şekilde tekrar kullanılabilmesi pnömatik sistemlerde tercih edilme sebebi olmuştur. Pnömatik hava jakları, iki parçalı bir sistem olarak tasarlanmış vidasız bir sistem olarak çalışır. Uçların tek el ilerletilerek itilerek takılması ve kaldırılması arasındaki fark, bağlantı süreci için basınç altında güvenli bir şekilde tesisatın kontrolünü sağlamaktadır. Her türlü hastane, otomotiv, hava, gıda ve uzay sanayi için temiz hava beslemek için kaliteli ve dayanıklı hava jakı kullanılmaktadır.